سالکان مجذوب ومجذوبان سالک را توضیح دهید؟

سالکان کوى دوست را به دو گروه عمده تقسیم کرده‏اند، مجذوبان سالک و سالکان مجذوب. منظور از این دو گروه چیست؟ تفاوت عمده این دو در چیست؟
جواب: پرسش‏هاى ارزشمند شما نشان دهنده فضاى ذهنى پاک جویانه و روح تلاش‏گر شماست. مجذوبان سالک کسانى‏اند که مستقیماً با جذبه مغناطیس الهى و نفحات رحمانى بیدار مى‏شوند و مشتاق زیارت جمال حضرت حق مى‏گردند.
به بیان دیگر: گاهى نسیم روح بخش و جذبه جان افزایى از جانب حضرت «رب ودود» وزیدن مى‏گیرد و چون مغناطیسى بر جان و روح تأثیر مى‏گذارد. از این شهود که در ابتدا هنوز قوت نیافته، عرفا تعبیر به «حال» مى‏کنند. بیدارى و هوشیارى انسان براى درک و دریافت آن بسیار مهم و حایز اهمیت است، چون در ابتداى امر این «حال» ممکن است فقط در یک لحظه پدید آید، ولى اگر انسان بیدار و هوشیار باشد و مجذوب آن مغناطیس گردد و از نفس خویش به شدت مراقبت نماید، کم کم شدت مى‏یابد و به طول ده دقیقه یا بیشتر، سپس یک ساعت یا بیشتر و بعداً به عنایات الهى ممکن است از وضعیت «حال» گذشته، به «مقام» برسد.(1
به همین مطلب اشارت دارد سخن نبى مکرم (ص): «و ان لربکم فى أیام دهرکم نفحات الا فتعرّضوا الها و لا تعرّضوا عنها؛(2) بدانید و آگاه باشید که پروردگارتان را در ایام روزگار شما نسیم‏هایى است. هان! بکوشید که خود را در معرض آن نسیم‏ها قرار دهید و از آن روى نگردانید».
سالکان مجذوب کسانى هستند که باید راه‏هاى پر پیچ و خم و صعب العبور علمى و برهانى و مجاهده و ریاضت را طى کنند تا جذبه حق به آنان برسد.
نکته مهم آن است که در هر دو طریق تا محبت و جذبه حق تعالى نباشد، سالک به مقصد نمى‏رسد.
تفاوت آن دو میان سالکان مجذوب، و مجذوبان سالک تفاوت‏هاى زیادى وجود دارد. به ذکر سه مورد بسنده مى‏کنیم و شما را به مطالعه کتاب‏هاى 1 - مقالات، یا طریق عملى تزکیه، ج سوم، اثر محمد شجاعى 2 - رساله لب اللباب از علامه سید محمد حسین حسینى طهرانى 3 - طوباى محبت، جلد 1 و 2 از مجالس مرحوم حاج محمد اسماعیل دولایى(ره) توصیه مى‏کنیم.
أ) مجذوبان سالک چون از راه قلب، مراحل و منازل سلوک را با نظارت حق تعالى سیر کرده‏اند و به «وصال محبوب» رسیده‏اند، تسلیم محض اند و از «چون و چراطلبى» فارغند، اما سالکان مجذوب که از راه عقل و حکمت و ریاضت و مجاهدت حق را شناخته‏اند، اهل استدلال و چون و چرایند. جمله معروف «پاى استدلالیون چوبین بُود...» به همین نکته اشارت دارد.
ب) مهم‏ترین تفاوت آن است که راه سالکان مجذوب، بیمه و تضمین شده نیست و آینده رهروان آن نامشخص است. چه بسیارند افرادى که به علت رعایت نکردن حقوق الهى و به جا نیاوردن تکالیف ویژه و اختصاص (که به دلیل «معرفت و محبت» حق تعالى بر گردن‏شان استوار گشته) به مقصد نرسیدند، بلکه در میانه راه توقف کردند یا راه رجعت و قهقرا پیش گرفتند. اما دست مجذوبان سالک در دست هدایتگر و محبت‏آمیز خدا قرار مى‏گیرد و آنان را به منزل مقصود مى‏رساند.
در پیشگفتار کتاب «طوباى محبت» آمده است که: «دو طریق در باب سلوک به حق تعالى وجود دارد: یکى راه جذبه و رحمت حق است که در این راه بارقه‏اى از دوست به سالک مى‏خورد و در واقع کشش دواست. سالک را پیش مى‏برد و این یک دعوت خصوصى براى او است و از سالک این طریق به «مجذوب سالک» تعبیر مى‏شود.
راه دوم، آن است که سالک باید آن قدر مجاهده کند و ریاضت بکشد تا به «جذبه» حق برسد. سالک این طریق را «سالک مجذوب» گویند.
ج) تفاوت دیگر در آن است که در مجذوب سالک، عنایت و جذبه اصل است و طى مراتب لازم نیست، ولى در سالکان مجذوب، وصول، موقوف به طى مراتب و سیر در مراحل و مقامات است. گرچه سیر و ترقى باز نتیجه عنایت و توفیق الهى است. مجذوب یکباره به مقصد مى‏رسد، اما سالک با توفیقى از حق قدمى برمى‏دارد و با هر قدمى مشمول عنایت و توفیق برترى مى‏شود.(3)
پى نوشت‏ها:
1 - علامه سید محمد حسین حسینى طهرانى، رساله لب اللباب، ص 40 - 39.
2 - بحارالانوار، ج‏77، ص 352.
3 - دکتر یثربى، عرفان نظرى، ص 261.